Play
Ciekawostki
Dictionary
Słowniczek
Smart
Smart

Tadeusz Kościuszko

14
Tadeusz Kościuszko

Dąbrówka: O, statek kosmiczny?

Mieszko: Ależ Dąbrówko, drewniany statek kosmiczny?

Dąbrówka: Drewniany, nie drewniany….. co to takiego?

Mieszko: Specjalna budowla, znajdująca się we Wrocławiu, w której możemy obejrzeć obraz przedstawiający bitwę pod Racławicami.

Dąbrówka: Taki duży obraz?

Mieszko: Ten obraz, właściwie powinienem powiedzieć,  Panorama Racławicka, powstał w 1894 roku we Lwowie, w setną rocznicę słynnej bitwy pod Racławicami.

Dąbrówka: To była jakaś ważna bitwa?

Mieszko: Dla Polaków bitwa pod Racławicami w roku 1794 miała bardzo duże znaczenie. Wcześniej bowiem doszło do drugiego rozbioru (w 1793 roku) Polski, co wywołało niezadowolenie narodu. Zaczęto więc przygotowywać się do powstania przeciwko zaborcom.

Dąbrówka: Ale w jaki sposób, kim byli żołnierze?

Mieszko: Obok regularnego wojska do walki o wolną ojczyznę stanęli także kosynierzy, czyli uzbrojeni w kosy (stawiane na sztorc) chłopi. Wyobraź sobie, że prawdziwym bohaterstwem odznaczył się chłop - Wojciech Bartos, który zdobył armatę rosyjską, gasząc lont własną czapką.

Dąbrówka: O!

Mieszko: Jako nagrodę Bartos otrzymał własne gospodarstwo (kiedyś mówiono zagrodę) oraz nowe nazwisko - Głowacki.

Dąbrówka: Ale nagroda!

Mieszko: To było coś! W tamtych czasach chłopi nie posiadali ziemi na własność, tylko odrabiali tzw. pańszczyznę, czyli pracowali dla szlachty. Właśnie za udział w insurekcji kościuszkowskiej obiecywano chłopom lepsze warunki życia. Kościuszko wydał nawet specjalny akt prawny (tzw. Uniwersał połaniecki), w którym obiecywał zwolnienie od pańszczyzny dla tych, którzy wstąpią do armii powstańczej. Uniwersał ograniczał poddaństwo chłopów, nadawał im większe prawa. Warto dodać, że Kościuszko opowiadał się także za równouprawnieniem Żydów, nie dziwi więc fakt, że w oddziałach Kościuszki walczył także pierwszy, w historii polskiej armii, żydowski oddział dowodzony przez Berka Joselewicza.

Dąbrówka: Co to jest insurekcja?

Mieszko: Tak dawniej określano powstanie zbrojne.

Dąbrówka: A insurekcja kościuszkowska?

Mieszko: Tadeusz Kościuszko był Naczelnikiem powstania z roku 1794.

Dąbrówka: Chyba był kimś wielkim, ponieważ od jego nazwiska nazwano to powstanie, prawda?


Mieszko: Tak, masz rację. Wcześniej jednak, w roku 1775, Tadeusz Kościuszko (ukończył z wyróżnieniem Szkołę Rycerską) jako ochotnik wyjechał do Ameryki, aby tam uczestniczyć w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Znakomicie znał się na inżynierii wojskowej, dlatego budował fortyfikacje, dzięki którym wojska amerykańskie wygrywały starcia z wojskami angielskimi. Walczył też z bronią w ręku, ponieważ posiadał wybitne talenty wojskowe. W nagrodę nadano mu stopień generała, 250 ha ziemi na własność oraz pensję.

Dąbrówka: Czy Kościuszko wrócił do Polski? W jaki sposób go powitano?

Mieszko: Kościuszko wrócił do ojczyzny po ośmiu latach pobytu w Ameryce. Polscy patrioci byli z niego dumni, ale nie wszyscy się cieszyli. Nie podobał się zaborcom, ponieważ był dla nich zagrożeniem.

Dąbrówka: Dlaczego?

Mieszko: Kościuszko był wielkim autorytetem wśród patriotów. Po powrocie z Ameryki walczył w wojnie z Rosją w obronie Konstytucji 3 maja, za co został odznaczony orderem Virtuti Militari. Poza tym otrzymał honorowe obywatelstwo Francji za walkę o ideały wolności. Właśnie dlatego w roku 1794 wybrano go na Naczelnika powstania.

Dąbrówka: Nie wiedziałam…..

Mieszko: A na krakowskim Rynku Kościuszko złożył słynną przysięgę, w której przyrzekał, że powierzoną władzę użyje tylko do odzyskania wolności. Do dzisiaj w Krakowie istnieje tablica upamiętniająca to wydarzenie.

Dąbrówka: A powstanie? Udało się?

Mieszko: Kościuszko chciał rozszerzyć powstanie na inne części kraju. W Warszawie powstaniem kierował szewc Jan Kiliński, w Wilnie żołnierz Jakub Jasiński. Niestety, po początkowych sukcesach i ofiarności Polaków powstanie upadło. W bitwie pod Maciejowicami Kościuszko został ranny i wzięty do niewoli rosyjskiej.

Dąbrówka: Uciekł?

Mieszko: Kościuszko spędził w niewoli dwa lata. Po uwolnieniu przez cara wyjechał do Londynu, stamtąd dotarł do Ameryki. W Stanach Naczelnika powitano entuzjastycznie, ponieważ był bohaterem walk o niepodległość amerykańską. Warto dodać, że Kościuszko był jednym z pierwszych przeciwników niewolnictwa w Ameryce.

Dąbrówka: Tadeusz Kościuszko jest więc wspólnym bohaterem Polski i USA?

Mieszko: Tak. Wyobraź sobie, że w Stanach tylko amerykański prezydent Jerzy Waszyngton ma więcej pomników, niż Tadeusz Kościuszko.

Dąbrówka: Niesamowite!

Mieszko: To nie wszystko - Kościuszko zostawił część swoich pieniędzy prezydentowi Thomasowi Jeffersonowi (znali się z czasów wojny o niepodległość) na wykupienie niewolników i opłacenie im szkoły. Po powrocie do Europy generał Kościuszko zamieszkał w Szwajcarii u przyjaciół (rodzina Zeltnerów), gdzie mieszkał aż do śmierci w 1817 roku.

Dąbrówka: Chyba widziałam sarkofag Kościuszki na Wawelu?

Mieszko: Masz rację, w 1818 roku uzyskano zgodę cara na pochówek Naczelnika na Wawelu w Krakowie. Serce natomiast po 110 latach „wędrówki” (Szwajcaria, Włochy) zostało umieszczone w kaplicy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Zapamiętaj!

  • 1793 - II rozbiór Polski
  • 1794 – powstanie kościuszkowskie (insurekcja kościuszkowska)
Kosciuszko_1
Kosciuszko_3

- Za rozpoczęcie powstania kościuszkowskiego uważa się odmówienie wykonania rozkazu (przez generała Antoniego Madalińskiego) o rozbrojeniu wojska w marcu 1794. Generał Madaliński, który stacjonował w Ostrołęce, wyruszył z żołnierzami do Krakowa. To przyśpieszyło decyzję o rozpoczęciu insurekcji.

-Tadeusz Kościuszko był osobą wybitnie uzdolnioną w zakresie prac manualnych. Do dzisiaj zachowała się cukiernica z łupiny orzecha kokosowego, zrobiona własnoręcznie przez naczelnika.

- Juliusz Słowacki pisał do matki (List do matki z 15 marca 1833 roku) - i powtarzali tę informację biografowie - o koniu Kościuszki, który przyzwyczaił się podczas codziennych przejażdżek po Solurze (Szwajcaria) swego pana do zatrzymywania się przed każdym żebrakiem i ruszania dalej dopiero po chwili, w której otrzymał on od jeźdźca jałmużnę.

- Tadeusz Kościuszko grał na fortepianie, znane są skomponowane przez niego trzy utwory muzyczne: dwa polonezy i walc 

- Najwyższym szczytem w Australii (2228 m n.p.m.), jest GÓRA KOŚCIUSZKI (ang. Mount Kosciuszko) zdobyta przez polskiego podróżnika Pawła Edmunda Strzeleckiego w 1840 roku. Góra ta znajduje się w Parku Narodowym Góry Kościuszko.

- W latach 1820 -1823 usypano w Krakowie kopiec Kościuszki, który miał być pomnikiem Naczelnika wzniesionym przez wdzięcznych Polaków. Ziemię na ten kopiec zwożono z pól bitewnych powstania kościuszkowskiego m.in. Racławic i Maciejowic. Na szczycie położono głaz z tatrzańskiego granitu.

-W setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki (1917) wzniesiono  także kopce w Połańcu i Tarnogrodzie.

KOSYNIER
- żołnierz chłopski insurekcji kościuszkowskiej uzbrojony w kosę stawianą na sztorc
INSUREKCJA
- powstanie
NACZELNIK
- przywódca, głównodowodzący
AUTORYTET
- osoba, która cieszy się uznaniem wśród innych ludzi
OCHOTNIK
- osoba zgłaszająca się dobrowolnie do udziału w jakimś przedsięwzięciu
ORDER VIRTUTI MILITARI (łac. męstwu wojskowemu, dzielności żołnierskiej)
- odznaczenie wojskowe ustanowione w roku 1792 przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego po bitwie pod Zieleńcami
PANORAMA
- rozległy widok, oglądany zwykle z miejsca wyżej położonego; też: rysunek, fotografia itp. przedstawiające taki widok
- malowidło bardzo dużych rozmiarów, zwykle batalistyczne, rozpięte na wewnętrznej ścianie okrągłego budynku; też: budynek mieszczący takie malowidło (np.:Panorama Racławicka)
SETNA ROCZNICA
- dzień przypadający dokładnie sto lat po jakimś wydarzeniu
PAŃSZCZYZNA
- obowiązek wykonywania przez chłopów różnego rodzaju prac (przeważnie na roli) na rzecz właściciela ziemskiego
AKT PRAWNY
- inaczej: rozporządzenie, w którym ustanawia się jakieś zasady
NIEPODLEGŁOŚĆ
- niezależność od innych państw
LIBERUM VETO
- zasada, która umożliwiała w dawnej Polsce zerwanie sejmu na skutek protestu jednego posła
0 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000
I-VIII wiek IX wiek X wiek XI wiek XII wiek XIII wiek XIV wiek XV wiek XVI wiek XVII wiek XVIII wiek XIX wiek XX wiek XXI wiek